سیر تحول آموزش و پرورش در تاریخ( بخش دهم قرن ۱۹ میلادی)

در بررسی نظام آموزشی هر کشور و هر دوره‌ی زمانی در ابتدای کار، بهتر است تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن را مورد بررسی و مطالعه قرار داد، چراکه نظام آموزشی بسیار متأثر از رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری یک جامعه است. در همین راستا برای درک بهتر از نظام آموزشی قالب بر جامعه قرن ۱۹ میلادی، ابتدا باید به بررسی اتفاقات و حوادث این قرن بپردازیم.

قرن ۱۹ میلادی حاوی اتفاقات و رویدادهای مهم سیاسی، علمی و فرهنگی است. مورخان از قرن‌ ۱۹ میلادی برای اشاره به دوران تاریخی بین سال‌های ۱۸۱۵ تا ۱۹۱۴ استفاده می‌کنند. این قرن، مقارن است با پایان یافتن امپراتوری‌های عظیمی چون عثمانی، اسپانیا، پرتغال، مغول و روم مقدس است و بریتانیا بعد از جنگ‌های ناپلئونی در حالی که یک چهارم جمعیت جهان و یک سوم زمین‌ها را در اختیار داشت تبدیل به ابر قدرت این سده شد. در این قرن برده‌داری در کل جهان بسیار کمرنگ گردید و برده‌داری در روسیه، آمریکا و برزیل نیز ممنوع اعلام شد. برق، فولاد و نفت شرایط را برای دومین انقلاب صنعتی فراهم آوردند و کشورهایی چون ژاپن، آلمان و ایالات متحده آمریکا از این فرصت به خوبی استفاده کرده و پیشگامی خود را در بهره‌گیری از علم و تکنولوژی حفظ کردند و تبدیل به قدرت‌های زمانه خود شدند اما کشورهای روسیه و چین (سلسله‌ی چینگ) نتوانستند همراه با این انقلاب گام بردارند و آشوب‌های اجتماعی وسیعی در این دو کشور به وقوع پیوست.

قاره اروپا:

قاره اروپا در قرن ۱۹ میلادی دستخوش تغییرات سیاسی بسیاری شد که می‌توان به‌عنوان نمونه به شکل‌گیری امپراتوری قدرتمند بریتانیا ، جمهوری ایتالیا توسط ویکتور امانوئل دوم و امپراتوری آلمان اشاره کرد. در این قرن، با پیروزی روسیه در برابر امپراتوری عثمانی زمینه‌ی استقلال کشورهای رومانی، صربستان و مونتنگرو فراهم شد. این تحولات سیاسی تأثیر شگرفی در شکل گیری جوامع مختلف داشت، در چنین شرایط سیاسی حاکم بر اروپا، نقش تعلیم و تربیت در تحولات فرهنگی بسیار حائز اهمیت است.

از میان تأثیرگذارترین نظریه‌های علمی قرن ۱۹ میلادی می‌توان به نظریه‌ی چارلز داروین که در سال ۱۸۵۹ در کتاب «اصل انواع» منتشر شد اشاره کرد. این نظریه مبنی ‌بر تکامل مبتنی بر انتخاب طبیعی بود. لویی پاستور توانست اولین واکسن هاری را بسازد. او همچنین توانست اکتشافات مختلفی در شیمی از جمله کریستال‌های نامتقارن را انجام دهد. توماس ادیسون توانست با اختراع لامپ به جهان نور ببخشد. کارل ویرستراس و تعدادی از ریاضی‌دانان توانستند آنالیز را مبتنی بر حساب کنند. پیشرفت‌های علمی در این سده را می‌توان به عنوان یک موتور محرک انگیزشی برای افراد محصل در نظام آموزشی آن دوران دانست و در نتیجه علم و اهمیت پیشرفت آن برای متولیان نظام آموزشی بسیار پر اهمیت است و باعث می‌شود که نتیجه‌ی یک نظام آموزشی را فارغ از اهمیت‌های فرهنگی و اجتماعی، تولید علم در نظر بگیرند.

ادبیات قرن ۱۹ میلادی با رمانتیسم آغاز شد. رمانتیسم که جنبشی علیه عقل‌گرایی حاکم بر سدهی ۱۸ بود توانست در سراسر اروپا پخش گردد. این جنبش کمابیش همراه با انقلاب صنعتی به پیش می‌رفت و سعی داشت تا با تغییرات بنیادی که این انقلاب به‌وسیلهی موتور بخار و راه‌آهن در طبیعت به وجود می‌آورد مقابله کند.

گانکورت‌ها و امیل زولا در فرانسه و جیووانی ورگا در ایتالیا برخی از بهترین رمان‌های ناتورالیست را تولید کردند. رمان‌های ناتورالیست ایتالیا از آن جهت اهمیت دارند که توانستند نقشه‌ای اجتماعی از یک ایتالیای متحد که تا پیش از آن از گوناگونی نژادی و فرهنگی آن بی‌خبر بودند به مردم ارائه دهند.

در قرن ۱۹ میلادی نویسندگان زیادی با آثار فراوان به وجود آمدند. برخی از بزرگ‌ترین نویسندگان این سده عبارت‌اند از لئو تولستوی، آنتوان چخوف و فیودور داستایفسکی از روسیه؛ چارلز دیکنز، جان کیتز، اسکار وایلد و جین آستن از انگلستان؛ ویکتور هوگو، ژول ورن و شارل بودلر از فرانسه. ادبیات در پیش‌برد فرهنگی و آموزشی کشورهای اروپایی آن دوره که دچار تحولات زیادی شده بودند بسیار تأثیر‌گذار بود. به وسیله ادبیات افراد پیشرو و روشن‌فکر توانستند عقیده‌های خود را ابراز و راهی برای بروز خود پیدا کنند و طبیعتاً ادبیات و نوع تفکر در پس نوشته‌های این نویسندگان در طراحی نظام آموزشی و نظام اجتماعی آن دوره بسیار حائز اهمیت بوده است.

در قسمت دوم سیر تحول آموزش و پروش در تاریخ بخش یازدهم به بررسی تحولات دیگر قاره ها خواهیم پرداخت و در ادامه آن به بررسی دقیق نظام آموزشی هر قاره خواهیم رسید.

نویسنده: سید میلاد نوابی