سیر تحول آموزش و پرورش در تاریخ (بخش چهاردهم قرن 20 میلادی)

قسمت دوم

در مطلب سیر تحول آموزش و پرورش در تاریخ بخش سیزدهم قسمت اول در مورد تأثیر تحولات سیاسی بر شکل‌گیری نظام آموزش صحبت شد. در مطلب پیش‌رو تأثیر تحولات علمی و پیشرفت‌های به‌دست آمده در حوزه علم، بر شکل‌گیری نظام آموزش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بررسی روند پیشرفت علم و تأثیر آن بر نظام آموزشی توجه به ارتباط متقابل این دو مسئله اجتناب‌پذیر است؛ چرا که لازمه‌ی پیشرفت در علم وجود یک نظام آموزشی دانش‌محور است و همچنین کارآمد بودن یکی از فاکتور‌های مهم در هر نظام آموزشی به‌شمار می‌آید، که در جهت رسیدن به آن توجه به رویدادهای شاخص در جهان علم حائز اهمیت است. به زبان ساده می‌توان این‌گونه بیان کرد که علم و نظام آموزشی، یک‌دیگر را در مسیر رسیدن به اهداف خود یاری می‌کنند تا به بهترین نتیجه مدنظر خود برسند.

در سده‌ی ۲۰ میلادی ّبه‌واسطه پیشرفت‌های بزرگ علمی، تحولات گسترده‌ایی را نیز در حوزه نظام‌های آموزشی شاهد هستیم، که به گسترش دانشگاه‌ها، ارتقای سطح علمی کتابخانه‌ها و حضور چشم‌گیر دانشمندان در عرصه آموزش اشاره کرد. در این راه دانشمندان بزرگی چون انیشتین، ماری کوری، جوناس سالک و… با استفاده از امکانات دانشگاهی علاوه بر تربیت شاگردان ممتاز، به دست‌آوردهای علمی بزرگی نیز نائل آمدند.

ساخت موتور جت و هواپیماهای کنونی مقدمه‌ایی برای دست‌یابی بشر به فضا بود، که این امر نیز در پی اختراعات برادران رایت به‌منظور ارتقاع سطح کیفی پرواز و ساخت اولین هواپیما به‌دست ایشان صورت گرفته است. دست‌یابی بشر به فضا راه ارتباط جهانی از طریق اینترنت را فراهم آورد که به موجب آن تحولات قابل ملاحظه‌ایی در سیستم آموزشی و همچنین تربیتی در جهان را به وجود آورد. (در مورد نقش اینترنت در سیستم آموزشی و پرورشی در مطالب آینده صحبت خواهیم کرد)

ساخت ریز تراشه‌ها و بردهای الکترونیکی مینیاتوری نیز در این سده اتفاق افتاد و این موضوع باعث به وجود آمدن رایانه‌های مختلف گشت. این رایانه‌ها به مرور زمان پیشرفت کرده و با استفاده از اینترنت توانستند در امر آموزش نقش بسیار مهمی ایفا کنند.

از تحولات علمی مهم دیگر این سده در حوزه علوم انسانی که تأثیر عمده‌ایی بر تمامی حوزه‌ها از جمله نظام آموزشی و تربیتی بر جای گذاشت می‌توان به آراء و نظریات فروید اشاره کرد. فروید (پدر روان‌شناسی نوین) با مطرح کردن مفهوم ناخودآگاه، مسیر نوینی در جهت شناخت انسان معرفی کرد . علم روان‌شناسی یکی از فاکتورهای مهم و تأثیرگذار در نظام آموزشی در این دوران به شمار می‌آید که تأثیرات آن را می‌توان در نظام تربیتی پایه مشاهده نمود.

در سده ۲۰ میلادی ما شاهد پیشرفت‌های زیادی در حوزه علم و تکنولوژی هستیم، همانطور که گفته شد این پیشرفت‌ها مدیون حضور اساتید و دانشمندان نمونه این دوران در امر آموزش است. این تدبیر باعث آکادمیک شدن و اشاعه علوم برای نیروی جوان و خلاق آموزش‌پذیر در این نظام آموزشی گشت که نتیجه آن پرورش افراد شایسته در زمینه تکنولوژی شد. نظام آموزشی نیز از این تکنولوژی‌ها در جهت ارتقاع کیفیت آموزشی خود بهره برده و همچنین دوشادوش پیشرفت‌های علمی محتواهای آموزشی خود را تغییر و به روزرسانی کرد. متولیان آموزش در کشورهای مختلف با توجه به ارتباط پیشرفت علم و نظام آموزشی برآن شدند که اگر خواهان عقب نماندن از این مسیر پر سرعت علم هستند، احتیاج به یک نظام آموزشی دانش محوری دارند که آن‌ها را در این رقابت پیش باندازد و حداقل بتوانند از دیگر کشورهای پیشرو در علم عقب نمانند. از این رو پیشرفت علم در سده ۲۰ میلادی یکی از فاکتورهای تحول نظام آموزشی به‌شمار می‌آید، که در این دوره برای کشورهای مختلف رخ داده است. در این امر کشور‌هایی که با تدبیر و عکس‌العمل به موقع توانستند خود را همراه و همسو با سرعت پیشرفت تکنولوژی و علم کنند، جزو کشورهای توسعه یافته قرار گرفتند و کشورهایی که نتوانستند خود را با این روند تطبیق دهند محکوم به عقب‌ماندگی در این حوزه شدند.

نویسنده: سید میلاد نوابی