اندیشکده استیمسون

پیشینه تأسیس اندیشکده استیمسون

مرکز مطالعات استیمسون «The Stimson Center» با هدف توسعه امنیت بین المللی آمریکا در جهان از طریق رویکردی صلح طلبانه در سال ۱۹۸۹ توسط «بری بلچمن» و «مایکل کرپن» تأسیس شد. این مرکز پژوهشی از همان ابتدای تأسیس خود، با تجزیه و تحلیل تحولات منطقه‌ای و بین المللی در حوزه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی و تعامل گسترده با سیاستمداران و مقامات برجسته آمریکا، توانست نقش مهمی در تدوین سیاست‌های خارجی کاخ سفید متناسب با منافع منطقه‌ای و بین المللی ایالات متحده به خود اختصاص دهد.

این مرکز در بیش از دو دهه از عمر خود، با ادغام کامل نگرش تحلیلی و سیستم اطلاع رسانی گسترده به محلی تأثیرگذار جهت ادامه راه حل‌های عملی برای نفوذ و توسعه گستره سیاست‌های راهبردی منطقه‌ای واشنگتن تبدیل شده به طوری که بخش قابل توجهی از پروژه‌های امنیت بین المللی کاخ سفید با طیف گسترده‌ای از موضوعاتی چون برنامه‌های منطقه‌ای، راهبردها و مأموریت‌های نیروهای مسلح ایالات متحده، اعتمادسازی عمومی جهت پیشبرد سیاست‌های خارجی و … توسط این اندیشکده راهبردی انجام می‌شود.

همچنین گفتنی است، اندیشکده «استیمسون» با تأسی از رویکردها و سیاست‌های «هنری استیمسون»، وزیر دفاع اسبق آمریکا، رویکرد خلاف و نوآورانه‌ای را برای مشکلات و بحران‌های ایالات متحده در سطح بین المللی در پیش گرفته، به گونه‌ای که گفته می‌شود این مرکز مطالعاتی در میان سیاستمداران و مقامات برجسته کاخ سفید به عنوان راه گشای بحران‌های امنیت ملی و بین المللی آمریکا شناخته می‌شود.

اهم فعالیت‌های اندیشکده استیمسون:

اندیشکده راهبردی «استیمسون» با هدف تقویت جایگاه جهانی و امنیت بین المللی آمریکا، اولویت‌های مطالعاتی و پژوهشی خود را در سه رویکرد تقویت صلح آمریکایی در سطح جهان، سازماندهی ساختار امنیت سیاسی مناطق مورد توجه جهان متناسب با سیاست‌های ایالات متحده و کاهش تهدیدهای فراملی آمریکا، متمرکز کرده است.

این مرکز فکری با تکیه بر پیشبرد رویکردهای اساسی خود در حوزه امنیت جهانی آمریکا، با نگرش تحلیلی، برنامه‌های مطالعاتی و پژوهشی خود را در دو محور مطالعات منطقه‌ای و تهدیدات فراملی سازماندهی کرده است.

اندیشکده راهبردی «استیمسون»، حوزه پژوهشی خود را در برنامه مطالعات منطقه‌ای در تجزیه و تحلیل تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی از امتداد اقیانوس آرام تا شرق دور قرار داده است. این مرکز راهبردی با گسترش شبکه‌های مطالعاتی و سازمانی خود در مناطق مختلف جهان و همچنین فعال کردن ارتباطات گسترده با محققان و کارشناسان برجسته و نهادهای منطقه‌ای، نقش تأثیرگذاری در سیاست گذاری منطقه‌ای کاخ سفید پیدا کرده است. در این راستا، این مرکز در برنامه مطالعات منطقه‌ای خود دارای کارگروه‌های متخصص منطقه ای است که عبارتند از: کارگروه شرق آسیا که در تجزیه و تحلیل تحولات این منطقه و همچنین بر روی چالش‌های پیچیده شرق آسیا از جمله مسئله تایوان تمرکز پژوهشی دارد. همچنین در کارگروه شرق آسیا، میز تخصصی با عنوان «محور ژاپن» وجود دارد که در زمینه بررسی تأثیر این کشور در سیاست‌های اقتصادی آمریکا، چالش‌های امنیتی ژاپن، تعمیق روابط دو جانبه و … فعالیت می‌کند؛ کارگروه صداهای منطقه‌ای (Regional Voices) که به بررسی و تجزیه و تحلیل چالش‌های امنیتی و سیاسی کشورهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی، شرق آفریقا و خاورمیانه می‌پردازد؛ این کارگروه تخصصی که از مهم ترین برنامه‌های پژوهشی اندیشکده استیمسون است، با نخبگان و سیاستمداران برجسته کشورهای مناطق مختلف و راهبردهای جهان، ارتباط گسترده برقرار کرده است؛ به طوری که علاوه بر اینکه کارگاه‌های آموزشی مختلف را در مباحث سیاسی و امنیتی در این مناطق برگزار می‌کند، از طرفی، کنفرانس‌های متعددی را با حضور شخصیت‌های برجسته کشورهای این مناطق و همچنین برخی از مقامات آمریکا برگزار می‌کند. گفتنی است یکی از موضوعات مهم این کارگروه، بررسی تحولات جهان اسلام به عنوان «چالش امنیتی آمریکا در خاورمیانه» است که تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای اسلامی و همچنین گروه‌ها و فرق اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. برنامه جنوب آسیا از دیگر کارگروه‌های تخصصی اندیشکده «استیمسون» است که در زمینه مسائل هسته‌ای هند و پاکستان، تعمیق نفوذ آمریکا در پاکستان، گسترش روابط سیاسی و نظامی با هند و چالش‌های امنیتی آمریکا در جنوب آسیا تمرکز مطالعاتی دارد کارگروه آسیای جنوب غربی و خلیج فارس یکی دیگر از برنامه‌های راهبردی این اندیشکده است که به بررسی تحولات سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی خاورمیانه با محوریت ایران، عراق و شبه جزیره عربستان تمرکز مطالعاتی دارد. در این کارگروه مسائلی چون برنامه هسته‌ای ایران، سیاست‌های امنیتی آمریکا در خلیج فارس، دیپلماسی عمومی در خاورمیانه، بررسی تحولات اجتماعی و مذهبی در خاورمیانه و … مورد بررسی و پژوهش قرار می‌گیرد. همچنین این کارگروه سمینارهای تخصصی را در خصوص تحولات خاورمیانه برگزار می‌کند که سمینار «فراسوی قاهره: چشم اندازهای تغییر در خاورمیانه» آخرین سمینار تخصصی کارگروه جنوب غربی آسیا- خلیج فارس است که با حضور مقامات برجسته کاخ سفید برگزار گردید.

همان طور که قبلاً گفته شد برنامه تهدیدات فراملی (transnational threats) یکی دیگر از رویکردهای مهم راهبردی و پژوهشی اندیشکده «استیمسون» است. در این برنامه مطالعاتی این مرکز، کارگروه‌های پژوهشی مختلفی فعالیت می‌کنند که عبارتند از: کارگروه امنیت محیط زیست (Environmental Security) که به بررسی توسعه جمعی مناطق مختلف جهان، تغییر الگوی امنیت زیست جهانی، تهدیدات در اکوسیستم جهانی، بلاهای طبیعی و امنیت غذایی تمرکز مطالعاتی دارد. البته رویکرد این کارگروه در راستای راهبرد «دیپلماسی عمومی» آمریکا صورت می‌گیرد؛ برنامه امنیت فضایی (Space Security) از دیگر کارگروه‌های برنامه تهدیدات فراملی مرکز «استیمسون» است که در زمینه افزایش آگاهی عمومی از عواقب خطرناک آزمایش و توسعه سلاح‌های فضایی، توسعه امنیت آمریکا در فضا، بررسی فعالیت‌های فضایی سایر کشورها، پیاده سازی روش‌های مدیریت ترافیک هوایی، بررسی تکنولوژی‌های فضایی در سطح جهانی و … فعالیت پژوهشی می‌کند. کارگروه مدیریت در سراسر مرزها (Managing Across Boundaries) از دیگر کارگروه‌های مهم برنامه تهدیدات فراملی است که در مباحثی چون تجارت جهانی موادمخدر، قاچاق اسلحه، سلاح‌های کشتار جمعی، شناسایی گروه‌های مافیایی، برده داری و قاچاق انسان و … تمرکز مطالعاتی دارد. در واقع این کارگروه تخصصی به دنبال مدیریت چالش‌های بین المللی در راستای امنیت جهانی آمریکا می‌باشد.

اندیشکده «استیمسون» با نگرشی عملگرایانه موضوعات راهبردی دیگری چون مردم‌شناسی (Demography)، امنیت انرژی، اطلاعات و امنیت، کمک‌های خارجی، سامانه‌های موشکی جهان، مذاهب جهان و … را دردستور کار مطالعاتی خود قرار داده است.

همچنین گفتنی است این مرکز راهبردی دارای کارگروه مستقل اصلاحات بخش امنیتی است که در زمینه نظام‌های قضایی و پلیسی، مدیریت بخش‌های امنیتی بر هنجارهای بین المللی، حاکمیت قانون و … تمرکز مطالعاتی دارد.

این مرکز فکری علاوه بر اینکه ارتباطات گسترده با مقامات برجسته کنگره و کاخ سفید آمریکا دارد، از طرفی همکاری نزدیکی با سازمان‌ها و موسسات بین المللی چون سازمان ملل، اتحادیه اروپا، ناتو، شورای همکاری خلیج فارس، کمیته اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا (ECOWAS) پیمان نامه ملت‌های جنوب شرقی آسیا (ASEAN) و … دارد.

همچنین اندیشکده «استیمسون» دارای تولیدات پژوهشی متعددی از جمله انواع کتب در موضوعات سیاسی، امنیتی، اجتماعی، محیط زیست، بهداشت و …، گزارش‌های تحلیلی، چشم اندازهای راهبردی، پروژه‌های راهبردی و … است که گفته می‌شود مورد توجه مقامات و سیاستمداران، رسانه‌ها، محافل دانشگاهی و امنیتی آمریکا هستند.

موسسات وابسته به اندیشکده «استیمسون»:

این مرکز راهبردی دارای موسسات متعددی است که در زمینه مسائل تحقیقاتی و پژوهشی «استیمسون» فعالیت و همکاری می‌کنند. این موسسات عبارتند از: مرکز بررسی بودجه سیاست‌های خارجی و دفاعی (Budgeting for foreign Affairs and Defense) که درخصوص کاهش هزینه‌ها در بهبود امنیت ملی آمریکا، تقویت ظرفیت و قابلیت برنامه‌ای آمریکا در اجرای سیاست خارجی و امنیت ملی، حمایت و تقویت نهادهای غیردولتی در سیاست خارجی، ساماندهی منابع انسانی و مالی نهادهای نظامی آمریکا، بررسی ساختارهای مالی آمریکا در بعد سیاست خارجی و دفاعی، بودجه بندی پروژه‌های راهبردی و کلان کاخ سفید و … تمرکز مطالعاتی دارد؛ مرکز آینده عملیات صلح (Future of peace operations) که در زمینه نقش آمریکا در عملیات صلح در مناقشات جهانی، ایجاد صلح پایدار، رویکرد نرم ارتش آمریکا در برقراری صلح، کمک به جوامع جنگ زده، توسعه نقش آژانس بین المللی توسعه آمریکا (USAD) و … تمرکز پژوهشی دارد؛ گروه مطالعاتی امنیت در قرن جدید (Security for a New Century Study Group) یکی دیگر از موسسات وابسته اندیشکده «استیمسون» است که در مسائلی چون راهبردهای امنیتی آمریکا در قرن جدید، چالش‌های امنیتی آمریکا در قرن بیست و یکم و … تمرکز پژوهشی دارد. گفتنی است این گروه مطالعاتی به طور حتم سمینارهای متعددی را با مقامات کنگره و کاخ سفید، مدیران اطلاعاتی و فرماندهان ارتش آمریکا در حوزه مباحث امنیتی برگزار می‌کند. به طوری که حتی گفته می‌شود این گروه مطالعاتی به عنوان یک «کمیته امنیتی» نقش مهمی در تدوین سیاست‌ها و راهبردهای امنیتی کنگره کاخ سفید، سیا، پنتاگون و حتی اف‌بی‌آی به عهده دارد.

اندیشکده «استیمسون» علاوه بر موسسات و مراکز مختلف که در زمینه پژوهش با آن همکاری دارند، روابط گسترده‌ای با مراکز مطالعاتی و دانشگاهی مهم جهانی دارد که مشاوره‌های این مرکز راهبردی عنوان می‌شوند. مهمترین این مراکز عبارتند از: دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه آمریکایی قاهره، مرکز مطالعات پیشرفته بنگلادش، مرکز مطالعات خلیج، موسسه مطالعاتی صلح و بحران (Institute of Peace and Conflict Studies)، مرکز مطالعات استراتژیک منطقه‌ای (Regional Center For Strategic Studies)، مرکز اختیارات نظارتی اتمی پاکستان (Pakistan Nuclear Regulatory Authority) و … .

عملکرد اندیشکده استیمسون در روند تاریخی:

اندیشکده «استیمسون» نقش مهمی در تدوین راهبردهای امنیتی آمریکا خصوصاً در سطح بین المللی داشته است. به طوری که این مرکز راهبردی یکی از طراحان «پروژه امنیت دسته جمعی» در خلیج فارس می‌باشد. نتیجه این پروژه، شورای همکاری خلیج فارس و «همکاری امنیتی کشورهای خلیج با ناتو بوده است که در راستای توسعه حضور نظامی آمریکا در منطقه راهبردی خلیج فارس قرار گرفته است.

یکی دیگر از کارهای مهم این اندیشکده راهبردی در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید، طرح ریزی راهبردهای امنیتی در «طرح خاورمیانه بزرگ» بوده است که گفته می‌شود این مرکز در مباحث توسعه انسانی، تغییر ساختار اجتماعی کشورهای خاورمیانه و مباحث امنیتی در طرح خاورمیانه بزرگ نقش زیادی داشته است. همچنین گفتنی است این اندیشکده، تمرکز ویژه‌ای برروی مسائل هسته‌ای ایران دارد. به طوری که پروژه تهاجم روانی گسترده علیه برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران در فضای رسانه‌ای جهان توسط این مرکز فکری مدیریت می‌شود.

البته باید بررسی و تجزیه و تحلیل مباحث مذهبی و عقیدتی جهان اسلام و همچنین رصد گروه‌های اسلامی در کشورهای اسلامی را به فعالیت‌های اساسی این اندیشکده اضافه کرد.

توصیه مدیر اندیشکده «استیمسون» به مخالفان برجام در آمریکا:

«مایکل کرپون» مدیر اندیشکده «استیمسون» در واشنگتن دی.سی، پایتخت امریکا در تحلیلی که در وبگاه این اندیشکده «پیرامون برجام و خطاب به مخالفان توافق با ایران» آمده است، نوشت: این توافق فرصتی را برای مانع شدن از وقوع بدترین سناریوهایی که درحال وقوع بودند را ایجاد کرد. برهم زدن توافق فرصتی را برای وقوع بدترین موارد فراهم می‌آورد.

مدیرمسئول این اندیشکده در بخش دیگر یادداشت خود عنوان داشته است: این توافق بر اساس تفکرهای رویایی نیست بلکه بر اساس نظارت نزدیک و حمایت بین‌المللی است که قدرت نظامی آمریکا نیز پشتیبانش است.

مایکل کرپون در خاتمه خطاب به مخالفان برجام در کنگره آمریکا خاطر نشان ساخت: آنهایی که در کنگره انتظار دارند با از بین بردن توافق کنونی توافقی بهتر حاصل شود، پیروز مسابقه افکار واهی و پوچ خواهند شد.

«رابرت جان بلکمن»، سیاستمدار حزب محافظه‌کار انگلیس از کشورهای حاضر در مذاکرات گروه موسوم به «۱+۵» نیز یکشنبه هفته جاری در یادداشتی در یک رسانه آمریکایی ایران را به نقض روح «برجام» متهم کرد.

بلکمن در این یادداشت که در وبگاه «هیل» منتشر شد به گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پایبندی ایران به مفاد توافق برجام اشاره کرد و نوشت: با آن‌که این گزارش نشان می‌دهد ایران به اساسی‌ترین تعهداتش پایبند بوده، در عین حال این‌را هم خاطر نشان می‌کند که ایران نتوانسته تعهداتش را در رده‌های بالاتر عملی کند.

این قانونگذار انگلیسی، اقدام ایران در آزمایش موشک‌های بالیستیک را مصداقی از نقض روح برجام دانست.

«جان برنان» رئیس سازمان جاسوسی آمریکا، «سیا» نیز روز جمعه در اجلاس سالانه «همایش امنیتی اسپن» در بخش کوتاهی از اظهاراتش که بیشتر بر موضوع سوریه متمرکز شده بود، به موضوع ایران و توافق هسته‌ای نیز پرداخت.

برنان در پاسخ به این سوال که آیا توافق هسته‌ای تغییری در لحن و اقدامات ایران ایجاد کرده یا نه، گفت: «تصور می‌کنم که این توافق هسته‌ای کار درستی بود که انجام شد، چرا که جلوی پیگیری برنامه تسلیحات هسته‌ای آنها را گرفت».

برنان در ادامه در پاسخ به این سوال که برجام چه تأثیری بر روابط دوجانبه تهران و واشنگتن داشته، گفت: «در حال حاضر مذاکرات گسترده‌ای میان دولت ایالات متحده و دولت ایران در مورد برخی از موضوعات حل‌ نشده در جریان است، از جمله در مورد اینکه نظام مالی بین‌المللی چطور باید با ایرانی که حالا کمتر در محاصره تحریم‌ها قرار دارد، رفتار کند. بنابراین گفت‌وگوها ادامه دارد و طرف ایرانی هم ناراحتی‌هایی دارد. با این حال تصور می‌کنم که تا الان پایبندی به توافق خوب بوده است. معتقدم که اوضاع دارد خوب، پیش می‌رود. آهسته، اما خوب».

گردآورنده: سعید دهقانی