می‌توان گفت: یکی از کارکردهای رایج اندیشکده‌ها، ابداع و ترویج ایده‌هایی است که ممکن است به‌لحاظ سیاستی در کوتاه‌مدت اجرا و عملیاتی نشوند، اما به‌تدریج، مورد پذیرش جامعه موردنظر قرار گیرند. اکثر اندیشکده‌ها تمایل چندانی به انتشار رویکردهای جدید نسبت به سیاست‌های عمومی از خود نشان نمی‌دهند؛ اما در مقابل، برخی نیز مبادرت به ارزیابی پیشنهاد‌های سیاستی خاص، رونق‌دهی، جمع‌آوری و انتشار اقدامات مرتبط خود در قالب کتاب می‌کنند.
یکی از کارکردهای مهم اندیشکده‌های امریکایی این است که آنها از دیرباز منبع و ذخیره نیروی انسانی، نیروی کارشناس و پژوهشگران باسابقه برای دولت محسوب می‌شوند. برای مثال «مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک امریکا (CSIS)» تعداد زیادی از کارکنان سابق دولت را در خود جای داده است. [۱]
مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی
با توجه به تجربیات موجود در زمینه‌ی اندیشکده‌ها و ادبیات موجود درباره کارکرد آنها می‌توان برخی از مهم‌ترین کارکردهای اندیشکده را به صورت زیر برشمرد:
- فراهم کردن دانش، اطلاعات و افکار جدید برای سیاستگذاران [۲] و سیاستمداران و کمک به نظام‌های اجتماعی در جهت اخذ تصمیم‌های آگاهانه
- ایفای نقش میانجی بین بخش‌های گوناگون نظام‌های اجتماعی- سیاسی
- انجام وظیفه به‌عنوان صدایی مستقل در مباحث مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی
- شناسایی، روشن‌سازی و ارزیابی موضوعات، برنامه‌ها و طرح‌های سیاستی جاری کشور برای مردم جامعه
- تبدیل مسائل و ایده‌های در حال پیدایش به موضوعات سیاسی و اجتماعی
- تفسیر موضوعات، رخدادها و سیاست‌ها و تسهیل فهم آنها برای کنشگران سطوح مختلف
- فراهم کردن آوردگاهی راهگشا برای تبادل ایده‌ها و اطلاعات بین ذی‌نفعان کلیدی حاضر در فرآیند تنظیم و تدوین سیاست‌ها
- به چالش کشیدن خرد مرسوم و رویه‌های عملکردی صاحب منصبان عالی‌رتبه‌ی نظام
- تسهیل بر ساخت شبکه‌های موضوعی [۳]
- برقراری ارتباط بین دانش و سیاست و فرهنگ و اقتصاد. ( اندیشکده‌ها نسبت به دیگر تشکیلات سازمان‌یافته به گونه‌ایی بهتر می‌توانند در دسترس سیاستگذاران باشند و بین دانش و سیاست و فرهنگ و اقتصاد پیوند برقرار کنند. [۴]
- پُرکردن خلاء ایجادشده بین دانشگاه و حوزه‌های اجرایی و عملی. از یک سو در دانشگاه‌ها، پژوهش‌ها در بسیاری موارد از طریق بحث‌های روش‌شناختی یا نظری پیچیده و مبهمی، که تنها به‌گونه‌ای غیرملموس با مسائل غامض سیاستی واقعی ارتباط پیدا می‌کنند، پیش برده می‌شوند. از سوی دیگر، در چهارچوب دولت و دستگاه‌های اجرایی، صاحب منصبان اغلب اوقات آنقدر سرشان شلوغ است که نمی‌توانند اندکی درنگ کنند، گامی به عقب بردارند و خط سیر گسترده سیاست‌گذاری را بازبینی کنند. بنابراین، نقش عمده اندیشکده‌ها، ایجاد پلی بر شکاف ایجادشده بین دنیای ایده و عمل [۵] و پُرکردن فضای خالی ایجاد شده بین جهان دانشگاهی، از یک سو و حوزه حکومتی، از سوی دیگر است.
- بررسی مسائل و چالش‌ها از دیدگاه‌های گوناگون و فارغ از منافع کنشگران و افراد درگیر در آن
- ایجاد اجماع در حوزه سیاست‌های خاص در همه زمینه‌ها
- برقراری ارتباط بین رسانه‌ها و دولت از طریق کمک به رسانه‌ها در فهم موضوعات رایج [۶]
- فراهم آوردن مکانی برای سیاستمداران بلندپایه دولتی. برای اینکه پس از جابجایی‌های پس از انتخابات یا بازنشستگی، دانش آنها افزایش یافته و از تجربیاتشان استفاده شود. [۷]
- جبران خلاء سیاست‌گذاری و تفکر بلندمدت؛ با توجه به آنکه افراد حاضر در بخش‌های اداری معمولاً با مسائل روزمره مواجه‌اند و فرصت کافی برای توسعه‌ی تفکر راهبردی و بلندمدت ندارند. [۸]
- شناسایی افرد نخبه برای فعالیت در بخش‌های گوناگون و کلیدی (همان)
- شرکت در مناظره‌های عمومی به‌عنوان نهادی مستقل و آگاه (همان)
- سرمایه‌گذاری در زمینه‌ی ایده‌های جدید و حمایت از آنها. خود ایده به‌تنهایی اهمیت بسزایی دارد و اندیشکده‌ها می‌بایست به این دیدگاه که ایده سیاست را می‌سازد، واقف باشند. به عبارت دیگر، اکثر سیاست‌هایی که در حال اجرا هستند، در آغاز ایده‌هایی بوده‌اند که بین کارشناسان بحث و بررسی شده‌اند و رفته‌رفته مورد توجه گروه‌های ذی‌نفوذ و سیاستگذاران قرار گرفته‌اند. [۹]
منابع
- Weaver, Kent (1989) “The changing world of Think Tanks”. PS: Politics, 22(3), 563-578.
- Naseem khan, Mohamad and Rahat Mohamad, (2006), “American Think-Tanks and Development of US security policy after 9/11”, India Quarterly: A Journal of International Affairs, 62(1), 174-196.
- Mc Gan, G, James, (2005), “think-tank and policy advice in the US”, Foreign Policy Research Institute, Philadelphia, Pennsylvania.
- Pautz, Hartwig, (2014), Think-Tank, Social Democracy and Social Policy, Palgrave Macmillan.
- Mc Gan, G. James, (2007); Think Tank and policy advice in the United States academic, advisors and advocates; Routledge Research in American politics.
- Hassan, Rahat (2010), “From Policy research to policy advocacy: Differentiating Think Tanks from pressure group in American politics, India Quarterly: A Journal of International Affairs.
- رضاخواه، علیرضا و علیرضا ثمودی (۱۳۸۸)، اتاق‌های فکر و سیاست خارجی امریکا، تهران، راهدان و مرکز پژوهشی آموزشی کوثر.
- سیلی، اندرو (۲۰۱۳)، گامهایی برای بهبود عملکرد اندیشکده‌ها، ترجمه بهزاد احمدی لفورکی (۱۳۹۳)، تهران، انتشارات مؤسسه ابرار معاصر.
برگرفته از کتاب ساختار و کارکرد اندیشکده‌ها نوشته سجاد فتاحی، روح الله قاسمی، محمد فکری، مینا اینانلو
